← #nieuws

Het beste voor biotech: de partijwijzer 2025

,

Volgende week, op 29 oktober, gaan we weer naar de stembus. Welke politieke richting kiezen we voor ons land, en wat willen politieke partijen eigenlijk met de biotech sector?

Alle zittende politieke partijen gerangschikt

De inzet van hollandbio is helder: wij willen dat innovaties uit biotech een cruciale bijdrage leveren aan een gezond, klimaatvriendelijk en welvarend Nederland. Met ons Biotech Verkiezingsmanifest in het achterhoofd hebben we de verkiezingsprogramma’s van de zittende partijen gescoord op innovatie, gezondheid en klimaatvriendelijkheid. Waar mogelijk keken we ook naar de doorrekening van het Centraal Planbureau. Ontdek welke partijen het meest inzetten op Nederland als biotech koploper!

Bekijk de partijwijzer

Uitleg per thema

IJzersterk innovatieklimaat: Biotech ondernemers en bedrijven werken elke dag weer keihard aan innovaties met impact. Laten we deze koplopers helpen met een soepele vertaling van kennis naar innovatie, voldoende en passende financiering en een goed ondernemersklimaat. Zo brengen we de Nederlandse biotech verder tot bloei, houden we onze economie op gang en krijgen we de beschikking over innovaties die ons leven en de wereld om ons heen beter maken.

Gezondheid op maat: Onze gezondheidzorg loopt steeds verder vast. In plaats van blindelings bezuinigen, is het tijd dat we juist investeren in de zorg en onze gezondheid weer op de eerste plek zetten. Dankzij innovatie kunnen we namelijk steeds vaker maatwerk bieden. En dat is belangrijk, want iedere patiënt is anders en heeft iets anders nodig. Dus laten we gezamenlijk die dokterstas zo goed mogelijk vullen. Het is tijd om te investeren in gezondheid op maat.

Wereld mét toekomst: Technologische vooruitgang heeft ons veel gebracht maar kent ook een keerzijde: onze grondstoffen raken op, de aarde vervuilt, en er is steeds minder ruimte voor dier en natuur. We doen al veel in Nederland, maar met biotech kunnen we nog veel meer – en we lopen erin voorop. Als we slim doorpakken dan geven we onze koplopers een duwtje in de rug in het produceren van voedsel en materialen die net zo lekker, voedzaam en robuust zijn als we gewend zijn, maar met minder impact op dier, natuur en klimaat. Zo dragen we bij aan een wereld mét toekomst.

Score per thema

Hieronder volgen de elementen uit de betreffende verkiezingsprogramma’s, aangevuld met de maatregelen die tien partijen zelf hebben doorgegeven aan het CPB, die raken aan de thema’s uit het Biotech Verkiezingsmanifest.

IJzersterk innovatieklimaat:

PVV (Donkerrood)
  • “Ook snijden we fors in de vele ondoelmatige fiscale subsidies voor het bedrijfsleven”
  • “oneerlijke expatregeling”
GL-PvdA (Groen)
  • Samenwerking met innovatieve bedrijven, mkb’ers
  • De partij pleit voor een Nationale Investeringsbank om bedrijven (vooral mkb) toegang te geven tot leningen
  • Werknemers moeten meeprofiteren van de winst van grote ondernemingen en krijgen inspraak over salarisverschillen. Ze krijgen ook meer zeggenschap over grote bedrijfsbeslissingen
  • Start-ups en scale-ups worden gestimuleerd en ondersteund
  • GroenLinks-PvdA wil investeren in “infrastructuur, onderzoek en technologie” als onderdeel van een Groot Loonakkoord
  • Een “Toekomstfonds van 25 miljard euro” zal worden ingezet voor investeringen in een duurzame, innovatieve industrie, wetenschap, onderzoek en nieuwe spoorlijnen
  • De Nationale Technologie Strategie (NTS) wordt als uitgangspunt genomen en versterkt voor nieuw industriebeleid. De overheid gaat actief mee-investeren in baanbrekende innovaties: van fundamenteel en praktijkgericht onderzoek op universiteiten en hogescholen tot commerciële toepassing in innovatieve bedrijven
  • Europa moet minder afhankelijk worden van landen als China voor grondstoffen, en er moet meer geïnvesteerd worden in onze concurrentiepositie en onafhankelijkheid via technologie en onderzoek
  • Nederland moet “wereldleider in schone economie” worden samen met Europa door middel van groene industriepolitiek
  • Wij zetten ons in voor forse EU-investeringen in fundamenteel onderzoek en technologieontwikkeling. Daarbij zijn Europese waarden en maatschappelijke behoeften leidend. Denk aan het vergroten van de strategische autonomie van de EU.
  • GroenLinks-PvdA streeft ernaar om drie procent van het nationaal inkomen te besteden aan onderzoek en innovatie, conform de Lissabondoelstelling
  • CPB: “Het pakket van GroenLinks-PvdA voert forse generieke lastenverzwaringen voor bedrijven door, wat ongunstig is voor het investeringsklimaat. […] Het pakket heeft via klimaat- en milieumaatregelen grote effecten op het investeringsklimaat, die sterk kunnen verschillen tussen bedrijfsactiviteiten. […] Verbetering van de financieringsmogelijkheden en hogere investeringen in infrastructuur in het pakket komen het investeringsklimaat ten goede. […] GroenLinks-PvdA stimuleert R&D door bedrijven en verhoogt daarnaast in beperkte mate de uitgaven aan wetenschappelijk onderzoek. De partij verruimt het budget van de Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO) aanzienlijk” (+ €1,0 miljard).
VVD (Donkergroen)
  • “Uitgaven aan innovatie omhoog” (committeren aan 3% R&D – met een R&D-lanceerplatform)
  • Uitbreiden WBSO (+ €200 miljoen, blijkt bij CPB) en innovatiebox behouden
  • “Kennismigrantenregeling wordt toptalentregeling” (buitenlands talent dat essentieel is voor kennisintensieve economie en groeitechnologieën – 27% regeling in stand houden maar aanscherpen toelatingseis met oog voor start- en scale-ups)
  • “start- en scale-up-hoofdstad” (IP vanuit universiteiten versoepelen – vgl. Project Beethoven)
  • Investeringsmaatschappij voor start- en scale-up
  • Wet op regeldruk & Regeldruknorm
  • Wil investeren in moderne technologieën
  • Innovatie centraal thema, Ondernemers motor van economische groei, wil ondernemersklimaat verbeteren met oog op start- en scale-ups en mkb
  • CPB: “De VVD verbetert de financieringsmogelijkheden voor het bedrijfsleven via een kapitaalinjectie van 10 mld euro in een investeringsinstelling. Deze middelen zijn bedoeld voor groeikapitaal in de vorm van leningen en garanties voor startups en scale-ups. Door de omvang van de kapitaalinjectie bestaat er een risico op verdringing van private financiering. De VVD stimuleert in beperkte mate R&D door bedrijven. […] De VVD verhoogt daarnaast gedurende acht jaar de uitgaven aan wetenschappelijk onderzoek, wat een tijdelijke impuls geeft aan innovatie.”
NSC (Groen)
  • “Voor langjarige innovatie en doorgroei richten we een Nationale Investeringsbank op. Nederland loopt achter op landen als Duitsland en Frankrijk, waar publieke investeringsbanken al jarenlang miljarden inzetten voor strategische technologieën. Met de Nationale Investeringsbank leggen we een stevige basis voor risicodragende investeringen in sleuteltechnologieën zoals chips, AI en biotech.”
  • “We starten met het opstellen van een Nationale Groeimarktenstrategie. Hierin bepalen we om de tien jaar de vijf sectoren met de hoogste toekomstige verdienkansen voor Nederland. Per sector worden innovatie-instrumenten, onderwijsprogramma’s en investeringen gebundeld, zodat beleid, financiering en infrastructuur elkaar versterken. Daarbij hoort ook bescherming tegen ongewenste overnames.”
  • “We sluiten een meerjarig industrieakkoord met de topsectoren, regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s) en regio’s. Per sector leggen we gezamenlijke doelen vast voor investeringen, opleidingscapaciteit, verduurzaming en het verminderen van regeldruk. Dit akkoord geeft duidelijkheid aan bedrijven en onderwijsinstellingen over de richting van het beleid.”
  • “Voor het innovatieve mkb blijven de regionale ontwikkelingsmaatschappijen het eerste aanspreekpunt. We handhaven de belastingvoordelen voor innovatie en de aftrek voor milieu-investeringen en zijn terughoudend met subsidies. Bijzondere aandacht moet er zijn voor de risicovolle beginfase, het doorgroeien naar een volwaardig bedrijf en het voorkomen van weglekken van kennis en bedrijvigheid. Hiervoor moeten voldoende fondsen beschikbaar zijn.”
  • “Omdat de grote banken vaak niet thuis geven als het mkb geld wil lenen, bevorderen we de toegang tot non-bancaire financiering zoals crowdfunding, kredietunies en de microfinanciering. Voor het kleinbedrijf wordt op nationaal niveau een duurzaamheidslening geïntroduceerd.”
  • “De Wet bevordering speur- en ontwikkelingswerk (WBSO) en de Innovatiebox zijn instrumenten die het voor grotere bedrijven aantrekkelijk maken om hun innovaties en R&D in Nederland te concentreren. We handhaven deze belastingvoordelen en zien ze als essentieel voor het innovatieve mkb en grote bedrijven.”
  • “Minder privileges voor kennismigranten (expats).”
  • “De instroom van kennismigranten (expats) voor bedrijven wordt beperkt tot specialisten die kennis en expertise hebben die onvoldoende in Nederland aanwezig is. We versoberen de regelingen die kennismigranten fiscaal bevoordelen en de woningmarkt verstoren.”
  • “Ook versoberen we fiscale regelingen die arbeidsmigratie in de hand werken, zoals de expatregeling.”
  • “In enkele sectoren is het van belang om internationaal talent aan ons land te binden; hiermee wordt rekening gehouden bij het maken van afspraken.”
  • “Om de positie van Nederland als kennisland te behouden is een substantieel budget voor fundamenteel wetenschappelijk onderzoek en kennisvalorisatie van belang. We steunen de versterking van de primaire geldstroom (‘sectorgelden’) voor universiteiten. Samen met de inzet van het bedrijfsleven op het gebied van R&D versterken we onze toppositie in Europa op kennisgebieden als fotonica, quantumtechnologie, kunstmatige intelligentie, klimaat- en medische technologie. We steunen het nieuwe Horizon Europa programma als zelfstandig programma. We houden vast aan het R&D-doel van 3% van de economie.”
  • “We willen regionale samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en decentrale overheden (de zogenaamde triple helix) versterken. We ondersteunen marktgerichte productontwikkeling en regionale innovatieclusters, zoals in Groningen, Enschede, Delft en Eindhoven. Naast financiering gaat het hierbij vooral om gezamenlijke inzet op strategie, internationalisering en digitalisering. Bij overheidsopdrachten krijgen lokale en mkb-bedrijven een eerlijke kans: het automatisme dat de grootste aanbieder wint, doorbreken we.”
  • CPB: “Het pakket van NSC bevat een lichte generieke lastenverzwaring voor bedrijven met grote onderliggende verschuivingen. […] Daarnaast zijn er effecten op het investeringsklimaat door maatregelen die aangrijpen bij specifieke economische activiteiten. […] NSC stimuleert R&D door bedrijven en verhoogt in beperkte mate de uitgaven aan wetenschappelijk onderzoek” (+ € 1,5 miljard). Verder blijkt bij CPB dat NSC de expatregeling vermindert met € 600 miljoen door deze te beperken tot “ICT en techniek”.
D66 (Donkergroen)
  • “We willen een Nationale Investeringsbank voor grote transities. Deze publieke instelling krijgt meer middelen en een breed mandaat. Het Nationaal Groeifonds, dat we hervormen,  wordt onderdeel van de Nationale Investeringsbank.”
  • “D66 wil dat Nederland weer koploper wordt in onderzoek en innovatie. Daarom draaien we eerdere bezuinigingen terug én investeren we extra in de wetenschap. Een groot deel van dit geld gaat direct naar universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstellingen. Zo krijgen zij de ruimte voor het onderzoek dat nodig is.”
  • “We investeren in innovatie die écht het verschil maakt voor de samenleving en op de lange termijn loont. Daarom richten we ons op een aantal duidelijke maatschappelijke missies, zoals voor een circulaire economie, digitale weerbaarheid en fysieke veiligheid.”
  • “D66 wil een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie, met een eigen begroting en een stevig mandaat. Daarmee zorgen we voor focus en regie binnen de overheid om onze maatschappelijke doelen te bereiken. Want technologie en innovatie zijn te belangrijk om versnipperd te blijven over verschillende  ministeries.”
  • “Nederland loopt internationaal voorop in sleuteltechnologieën. D66 wil di voorsprong benutten om onze maatschappelijke uitdagingen te helpe oplossen. We stimuleren deze belangrijke technologieën met subsidies en inkoop van de overheid. Samen met bedrijven en onderzoekers maken we ambitieuze plannen voor de lange termijn.”
  • “Voor de sleuteltechnologieën vormen we regio’s waarin kennisinstellingen, start-ups en gevestigde bedrijven elkaar sterker maken en samenwerken. Zo kunnen zij samen hun innovaties naar een volgend niveau tillen.”
  • “We stimuleren onderzoek en ontwikkeling (R&D). We werken toe naar de Lissabon-overeenkomst van 3% van het bruto binnenlands product naar onderzoek en ontwikkeling.”
  • “Door zelf de eerste klant te zijn (launching customer), kan de overheid invloed hebben op innovatie, het goede voorbeeld geven, nieuwe markten openen en de impact van investeringen groter maken.”
  • “D66 wil meer ruimte voor innovatief ondernemerschap. Veel innovatieve ondernemers komen nu vaak niet verder door een gebrek aan kapitaal of toegang tot klanten. D66 wil Nederlandse ondernemers de ruimte geven om te groeien. We zorgen dat Nederlandse innovaties makkelijk kunnen groeien binnen Europa. Én we helpen ze aan financiering via de Europese kapitaalmarkt. Zo zorgen we dat onze Europese waarden stevig staan.”
  • “We versterken het vestigingsklimaat, zoals met een eerlijk en eenvoudig belastingstelsel, en met minder en stabiele regels. Ondernemers krijgen toegang tot een gelijk speelveld, goede aansluiting met het onderwijs en de arbeidsmarkt, en financiering om te kunnen groeien.”
  • CPB: “Het pakket van D66 voert generieke lastenverzwaringen voor bedrijven door, wat ongunstig is voor het investeringsklimaat. […] Het pakket heeft via klimaat- en milieumaatregelen grote effecten op het investeringsklimaat, die sterk kunnen verschillen tussen bedrijfsactiviteiten. […] Hogere investeringen in infrastructuur en verbetering van de financieringsmogelijkheden voor bedrijven komen het investeringsklimaat ten goede. […] D66 verbetert de financieringsmogelijkheden voor het bedrijfsleven via een kapitaalinjectie van 27,2 mld euro in een investeringsinstelling. Deze middelen zijn bedoeld voor financiering van verduurzaming van de industrie, duurzame energie, woningbouw en projecten met een positief effect op het nationale verdienvermogen. Door de grote omvang van deze kapitaalinjectie bestaat er een hoog risico op verdringing van private financiering. Financieringsmogelijkheden worden ook verbeterd via voortzetting van de faciliteit groen beleggen. […] D66 stimuleert R&D door bedrijven en wetenschappelijk onderzoek. […] “D66 verhoogt incidenteel de uitgaven aan de sectorplannen wetenschappelijk onderwijs en onderzoek voor onderzoek naar AI, halfgeleiders en sleuteltechnologieën. Dit is een taakstellende intensivering van 0,3 mld euro in 2030, vanaf 2031 is deze nul.” De partij verruimt de budgetten van de WBSO (+ € 400 miljoen) en de innovatiebox (+ € 400 miljoen), ook investeert D66 € 200 miljoen voor een fiscale regeling om kennismigranten aan te trekken.
BBB (Geel)
  • “De regelgeving op nationaal niveau moet drastisch verminderen en worden getoetst op de impact op ons concurrentievermogen.”
  • “Nederland maakt keuzes die in het belang van Nederland zijn. Er mogen geen nationale koppen komen op Europees beleid waarmee we ons zwaardere verplichtingen opleggen dan de EU voorschrijft.”
  • “Het nationaal beleid wordt nadrukkelijk gericht op versterking van vitale sectoren.”
  • “Essentiële productiecapaciteit en kritieke kennis behouden we in Nederland of Europa.”
  • “Start-ups en groeibedrijven moeten niet vastlopen in dure juridische trajecten bij investeringen of overnames. BBB wil dat de overheid samen met brancheverenigingen en ontwikkelmaatschappijen breed toepasbare standaardmodellen ontwikkelt en beschikbaar stelt voor investeringsrondes, participaties en exits. Dat verlaagt de drempel, vergroot het vertrouwen en bespaart onnodige kosten.”
  • “We onderzoeken de oprichting van een Nationale Investeringsbank (NIB) in Nederland. Deze NIB krijgt een duidelijke taak in het beschikbaar stellen van risicodragend kapitaal voor innovatieve bedrijven in deeptech, agrotech, energietechniek en industriële toepassingen die bijdragen aan strategische autonomie en werkgelegenheid in de maakindustrie in Nederland.”
  • “BBB wil dat pensioenfondsen, regionale ontwikkelmaatschappijen en de overheid gezamenlijk investeren in Nederlandse groeibedrijven.”
  • Vermindering regeldruk en daarnaast vooral focus op innovatie in regionale maakindustrie en minder focus op deeptech.
  • CPB: “De BBB neemt geen maatregelen die direct aangrijpen op R&D.”
CDA (Donkergroen)
  • Committeert aan Lissabondoelstelling, innovatiekracht en ondernemerszin stimuleren, investeringen in innovatie nodig voor verdienvermogen zodat innovaties sneller de samenleving ten goede komen.
  • “We voeren actief economisch en fiscaal beleid om bedrijven en investeringen aan te trekken en te behouden. We behouden de expat-regeling, de innovatie box en de (uitgebreide) WBSO, scherpen de renteaftrekbeperking niet verder aan en komen niet aan de inkoop van eigen aandelen. Rust, reinheid en regelmaat is het uitgangspunt.”
  • “We vereenvoudigen en vervangen de versnipperde fiscale regelingen en herinvesteren dit in effectieve ondernemersregelingen gericht op investeren, innoveren en werkgeverschap.”
  • “We geven het Groeifonds een nieuwe impuls en investeren daarmee in nieuwe technologieën die nodig zijn voor de toekomst. Nederlandse toponderzoeksinstellingen brengen we actief in stelling en sluiten aan bij Europese technologieprogramma’s”.
  • “We stimuleren regionale ecosystemen, samenwerkingen tussen onderwijsinstellingen, grote bedrijven, beginnende startups, lokale overheden en de regionale ontwikkelings-maatschappijen. Brainport Eindhoven, Regio Foodvalley en Leiden Bio Science Park zijn goede voorbeelden.”
  • “We ontwikkelen Invest NL, Invest International en onderdelen van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) door tot een Nationale Investeringsbank: één sterke overheidsinvesteringspartner, een brede nationale financierings- en ontwikkelingsinstelling met slagkracht en kapitaal. Daarmee stimuleren we ook private investeerders om in de meest risicovolle vroege fase van veelbelovende techbedrijven te investeren.”
  • “(Mkb)bedrijven moeten makkelijker geld kunnen aantrekken. We zetten met urgentie in om een verder geïntegreerde Europese kapitaalmarkt snel en daadwerkelijk tot stand te brengen om de beschikbaarheid van (durf)kapitaal voor bedrijven te verhogen en beursgangen in Europa aantrekkelijker te maken.”
  • “We willen een betere regeling voor winstdeling, zodat start- en scale-ups makkelijker werknemers aan zich kunnen binden.”
  • “Wij creëren ruimte om nieuwe technologieën veilig en gecontroleerd te testen, zodat innovaties sneller de samenleving ten goede komen.”
  •  CPB: “Het pakket van het CDA heeft positieve effecten op het investeringsklimaat door verbetering van financieringsmogelijkheden voor bedrijven en investeringen in infrastructuur. Het CDA verbetert de financieringsmogelijkheden voor het bedrijfsleven via een kapitaalinjectie van 5 mld euro in een investeringsinstelling ten behoeve van financiering voor startups en scale-ups. […] Daarnaast zijn er effecten op het investeringsklimaat door maatregelen die aangrijpen bij specifieke economische activiteiten. […] Het CDA stimuleert in beperkte mate R&D door bedrijven. […] Daarnaast introduceert de partij een fiscale regeling voor technologiebedrijven die afhankelijk van de vormgeving stimulerend kan werken voor de R&D-uitgaven. Het CDA verhoogt gedurende tien jaar de uitgaven aan het Fonds Onderzoek en Wetenschap en intensiveert gedurende dezelfde periode in het Nationaal Groeifonds, wat een tijdelijke extra impuls geeft aan innovatie.” Het CDA introduceert een fiscale regeling in de vennootschapsbelasting voor technologiebedrijven (+ € 300 miljoen). Verder is de “uitgebreide” WBSO uit het verkiezingsprogramma niet terug te zien bij het CPB.
SP (Donkerrood)
  • “Een investeringskabinet voor onze toekomst. Nederland heeft een regering nodig die fors en duurzaam gaat investeren in cruciale infrastructuur, volkshuisvesting, onderwijs en innovatie. En zo de economie en de positie van werknemers structureel versterkt. Dit doen we onder andere via de rijksbegroting, een Nationale Investeringsbank en een Investeringsfonds voor Vooruitgang.”
  • “Schone industrie in eigen hand en eigen land. Industrie moet blijven in Nederland. Voor investeringen zijn cruciale sectoren nodig. Denk hierbij aan de productie van staal, chemie, de winning van schaarse grondstoffen en de opwekking van energie. We investeren in een sterke, innovatieve en schonere economie.”
  • “Strategische autonomie versterken, geen steun zonder zeggenschap. Om vrij te zijn van dictatoriale regimes en minder vatbaar te zijn voor handelsoorlogen moeten we onafhankelijke industrie hebben voor producten en diensten waar we als land niet zonder kunnen. Onze industrie en medicijn- en voedselproductie zijn onmisbaar. In ruil voor het steunen van cruciale sectoren krijgen wij zeggenschap. Hierdoor hebben we directe invloed op de prijzen en stellen we voorwaarden aan arbeidsomstandigheden en verduurzaming. Zo kunnen we tekorten en woekerwinsten voorkomen en vervuiling tegengaan.”
  • “Maximeer de prijzen voor basisproducten. De producenten van voedsel en andere basisproducten kunnen door een monopoliepositie de hoge prijzen dicteren, terwijl steeds meer mensen moeite hebben om de boodschappen te betalen. We gaan de prijzen van basisproducten, zoals gezond eten, medicijnen, energie en internet, controleren, reguleren en blokkeren. In goede samenwerking met de verkopers als het kan, of met overheidsingrijpen als het moet. Wij laten mensen niet in de steek.”
  • “Een investeringbank voor het mkb. Met een Nationale Investeringsbank voor het mkb kunnen kleine en startende bedrijven, evenals bedrijven die hun succesvolle diensten willen opschalen gemakkelijker lenen. Een goede mkb-bank ondersteunt ondernemers bij het opbouwen van hun zaak en stimuleert vernieuwing en innovatie. Deze bank kan niet alleen zelf financieren waar de financiële sector tekortschiet, ze kan ook mogelijkheden voor ondernemers samenbrengen, bijvoorbeeld waar het gaat om Europese fondsen en kredieten. Uiteraard verwachten we hier goede sociale- en duurzaamheidsprestaties voor terug.”
  • “Een sterke waakhond tegen marktmacht. Er moet een eerlijk speelveld zijn, met ruimte voor innovatieve en nieuwe bedrijven. Op dit moment zorgt steeds verdere concentratie van marktmacht in handen van een paar grote spelers en digitale platforms ervoor dat innovatie wordt tegengehouden, de prijzen worden opgedreven en de keuzevrijheid beknot wordt voor consumenten en voor het mkb. Daarom versterken we de Autoriteit Consument en Markt (ACM) en geven dit instituut meer bevoegdheden en plichten om op te treden. Ook worden andere toezicht-houders versterkt om misstanden aan te pakken, zodat de goeden niet onder de kwaden lijden.”
  • “Investeren in vooruitgang en innovatie. De grootste doorbraken komen vaak uit onverwachte hoek. Technologieën zoals het internet, gps of nieuwe geneesmiddelen zijn niet ontstaan uit commerciële winstdoelen, maar uit langdurig publiek gefinancierd onderzoek. Vaak zonder dat op voorhand duidelijk was waar het toe zou leiden. Juist daarom is het zo belangrijk dat wetenschappers de ruimte krijgen om vrij en nieuwsgierig te werken. We investeren fors in fundamenteel en onafhankelijk onderzoek. Niet alles hoeft direct toepasbaar of rendabel te zijn. Wat telt is het vertrouwen in de maatschappelijke waarde van kennis. Want alleen als onderzoekers zich niet voortdurend hoeven te bewijzen tegenover de markt, kunnen ze echte vernieuwing tot stand brengen.”
  • “Investeringen verdienen zichzelf terug. Door te investeren in mensen, middelen en innovatie zorgen we voor de groei en ontwikkeling van de Nederlandse economie. We scheppen gezamenlijk de voorwaarden voor een bloeiende en innovatieve economie en zorgen ervoor dat alle gebieden in Nederland gestimuleerd en ondersteund worden.”
  • “Belastingvoordelen voor expats schaffen we af. Expats die in Nederland werken, krijgen bijna een derde van hun loon onbelast uitbetaald. Een belangrijk deel van deze belastingkorting gaat niet naar de expat zelf, maar naar bedrijven die expats via de regeling een lager loon kunnen bieden dan aan een Nederlandse werknemer. De regeling werkt zo verdringing in de hand en is een verdienmodel van bedrijven.”
  • “Patenten die de toegankelijkheid van belangrijke medicijnen in de weg zitten nemen we af.”
  • “Winst verbieden”
DENK (Donkerrood)
  • Ondernemerschap en MKB-ondersteuning: Het MKB wordt gezien als de motor van de economie. DENK wil belastingvoordelen voor het MKB, fors snijden in belemmerende regelgeving en kredietverlening voor kleine ondernemers garanderen via een kredietbank en één overheidsbank. Een MKB-regeldrukcheck moet ervoor zorgen dat er voor elke nieuwe regel een oude wordt geschrapt, en de Belastingdienst moet ruimhartig omgaan met coronaschulden.
  • DENK wil alleen bewezen innovaties stimuleren en daar ook in investeren. De innovatiebox wordt afgeschaft als dekkingsmaatregel. Het Nationale Groeifonds kan versoberd worden, omdat subsidies aan vaak winstgevende bedrijven volgens de partij een onduidelijk additioneel effect hebben.
PvdD (Donkerrood)
  • Nederland moet inzetten op een onafhankelijk Europa. Afhankelijkheid van landen zoals Rusland en de VS wordt afgebouwd. Sectoren zoals de energiesector en “de economische sector” moeten binnen Europa zoveel mogelijk zelfvoorzienend worden.
  • Verder komen bedrijven en innovatie nauwelijks voor in het programma.
FVD (Oranje)
  • FVD wil de verstikkende regelzucht van de overheid aanpakken om creativiteit, ambitie en ondernemerschap niet te verdrukken. De partij wil ruimte voor ondernemerschap, met lagere belastingen om innovatie en economische groei te bevorderen.
  • MKB en ZZP vormen het fundament van de economie en moeten de ruimte krijgen om te ondernemen, te groeien en te investeren, in plaats van tijd en geld kwijt te zijn aan bureaucratie. FVD wil minder bemoeienis van de overheid en meer vertrouwen in de eigen kracht van ondernemers.
SGP (Geel)
  • “De durfkapitaalregeling keert terug om het verstrekken van financiering aan startups en snelgroeiende bedrijven met veel potentie en een hoog risico te stimuleren.”
  • “Er komt een investering in starters- en stimuleringsbeurzen.”
  • “De ondermijning van het aloude kwekersrecht door het claimen van planten-eigenschappen via het octrooirecht moet stoppen.”
  • “De winstbelasting voor het bedrijfsleven en de werkgeverslasten worden verlicht, vooral gericht op het MKB.”
  • “Het wordt aantrekkelijker slapend spaargeld te steken in een bedrijf van familie of vrienden door introductie van de win-win-lening.”
  • CPB: “Het pakket van de SGP beïnvloedt het investeringsklimaat voornamelijk via enkele specifieke maatregelen. […] De SGP stimuleert in beperkte mate wetenschappelijk onderzoek en R&D door bedrijven. De partij voert de starters- en stimuleringsbeurzen voor onderzoekers opnieuw in. Daarnaast intensiveert de SGP gedurende de kabinetsperiode in praktijkonderzoek naar gewasbescherming en dierenwelzijn in de veehouderij. Dit geeft echter slechts een tijdelijke impuls aan R&D op deze specifieke onderwerpen. De partij verruimt het budget van de Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO)” met € 200 miljoen.
CU (Groen)
  • “We zetten in op de nieuwe economie via innovatie en nemen afscheid van het consumentisme dat de grenzen van de schepping niet respecteert.”
  • “Dat een vitale en duurzame economie mogelijk is, laten veel bedrijven al zien. Ze dragen door slimme innovaties bij aan de waardecreatie van de toekomst.”
  • “Om onze toekomstige welvaart zeker te stellen is het van belang om nu te investeren in innovatie en productiviteit. Dat vraagt om een beter samenspel van wetenschap, kennisinstituten, opleidingen en bedrijven. Er komt een nationale investeringsbank, als voortzetting van InvestNL. Op macroniveau bedragen op termijn de publieke en private uitgaven aan innovatie en onderzoek 3% van het nationaal inkomen. We verbeteren de toegang van het mkb, start-ups en scale-ups tot groeikapitaal, ook via nonbancaire financiers als Qredits. We versterken de regionale industrieclusters, bijvoorbeeld via een investeringsdeal waar huisvesting onderdeel van is. Hierbij valt te denken aan de herbestemming van ongebruikte kantoorpanden.”
  • “Bedrijven worden via samenwerkingen actief betrokken bij het onderwijs, zowel in het voortgezet als vervolgonderwijs. We stimuleren ondernemerschap vanuit het hoger en wetenschappelijk onderwijs, bijvoorbeeld door het mogelijk maken van afspraken over het intellectueel eigendom van tijdens een studie ontwikkelde innovaties.”
  • “In Europees verband zetten we ons in om belastingvoordelen voor expats gezamenlijk af te schaffen.”
  • “Nederlandse bedrijven ervaren momenteel geen gelijk Europees speelveld, bijvoorbeeld als het gaat om staatssteun of Nederlandse nettarieven die hoger zijn dan in buurlanden. Ook vangen verschillende Europese landen elkaar vliegen af door belastingconcurrentie om grote bedrijven binnen te halen. Dat moet anders. Er komen Europese ondergrenzen en een vergelijkbaar én mondiaal aantrekkelijk Europees (fiscaal) speelveld met duidelijke en handhaafbare kaders voor nationale staatssteun.”
  • “Vermindering van uitstoot in eigen land mag niet leiden tot hogere uitstoot elders. Daarom wordt bij klimaatbeleid zoveel mogelijk ingezet op een Europees gelijk speelveld, met zo min mogelijk weglek. We normeren verstandig, maken gerichte afspraken met (top)sectoren en subsidiëren innovatie, zoals via schoon- en emissieloos bouwen.”
  • CPB: “Het pakket van de ChristenUnie voert generieke lastenverzwaringen voor bedrijven door, wat ongunstig is voor het investeringsklimaat. […] Het pakket heeft via klimaat- en milieumaatregelen grote effecten op het investeringsklimaat, die sterk kunnen verschillen tussen bedrijfsactiviteiten. […] Hogere investeringen in infrastructuur komen het investeringsklimaat ten goede. […] De partij verandert weinig aan financieringsmogelijkheden van bedrijven. […] De ChristenUnie stimuleert in beperkte mate wetenschappelijk onderzoek en R&D door bedrijven. De partij verhoogt de uitgaven aan wetenschappelijk onderzoek en verruimt het budget van de Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO)” met € 500 miljoen (en schijfgrens naar € 500.000). Daarentegen schrapt de CU € 1 miljard voor de expatregeling.
Volt (Donkergroen)
  • “Volt wil de Lissabon-doelstellingen realiseren om 3% van het bruto binnenlandse product (bbp) (publiek en privaat) te besteden aan onderzoek en ontwikkeling.”
  • “Volt zorgt voor vaste, langetermijnfinanciering van fundamenteel, toegepast en praktijkgericht onderzoek. Zo hebben onderzoekers en kennisinstellingen structurele zekerheid om risicovolle en innovatieve projecten op te zetten. Dit voorkomt kortetermijndenken in onderzoek en maakt Nederland aantrekkelijker voor toptalent en internationale samenwerking. Succesvolle publiekprivate consortia als Oncode Institute en Biotech Booster, die wetenschap en toepassing verbinden en zo maatschappelijke waarde creëren, nemen we als uitgangspunt. De Nationale Investeringsbank krijgt hierbij een actieve rol om de ontwikkeling van onderzoeksresultaten naar innovatieve bedrijven en maatschappelijke toepassingen te ondersteunen. We investeren in een stabiel en voorspelbaar Europees vestigingsklimaat. We zetten een duidelijke economische koers uit voor de EU en begeleiden bedrijven en werknemers naar dat toekomstbeeld. Een toekomst waarin risico nemen wordt beloond, duurzaamheid wordt gestimuleerd en innovatieve start-ups de ruimte krijgen om te groeien. We zetten in op voldoende kapitaal voor bedrijven die dat nodig hebben, harmonisatie van regelgeving en we stoppen met zwabberbeleid. Het resultaat is een Europees vestigingsklimaat, waarin bedrijven meegroeien met de samenleving, niet ten koste ervan.”
  • “Volt investeert in sterke regionale biotech- en lifesciences-ecosystemen naar het voorbeeld van Boston. Daar werken universiteiten, ziekenhuizen, start-ups en bedrijven op korte afstand samen. We versterken bestaande hubs zoals Amsterdam Science Park, Leiden Bio Science Park en Pivot Park in Oss. Daarnaast stimuleren we publiek-private samenwerking binnen deze ecosystemen. Onderwijsinstellingen, onderzoeksorganisaties en bedrijven worden actief gefaciliteerd om zich op gezamenlijke innovatiecampussen te vestigen, zodat kennisuitwisseling, talentontwikkeling en waarde scheppen elkaar versterken.”
  • “We bevorderen ook gedeelde onderzoeksprojecten, klinische studies en opleidingsprogramma’s tussen verschillende plaatsen, zodat Nederland als één samenhangend biotech-ecosysteem functioneert.”
  • “De overheid neemt een leidende en sturende rol op zich in de ontwikkeling van een volwassen start-upklimaat door niet alleen gerichter maar ook méér te investeren in start-ups. Dit doet de overheid zowel via de Nationale Investeringsbank, zogenaamde incubators en innovatiehubs. Deze organisaties zullen niet alleen vanuit de Nederlandse begroting, maar ook vanuit Europese gelden gekapitaliseerd worden. Volt biedt start-ups en scale-ups verschillende mogelijkheden voor gerichte ondersteuning, afhankelijk van de behoeften in de verschillende ontwikkelingsfases. Dit zorgt voor meer maatwerk en betere resultaten. Nederland sluit actief aan bij Europese programma’s zoals STEP, IPCEI en het toekomstige European Sovereignty Fund, zodat we samen met andere lidstaten investeren in strategische technologieën voor een duurzame en concurrerende Europese economie.”
  • “We nemen het voortouw bij de invoering van het 28ste regime waarmee Europese groeibedrijven toegang krijgen tot één set duidelijke regels. Zo kunnen zij eenvoudiger grensoverstijgend opereren, sneller opschalen binnen de interne markt en concurreren op wereldniveau.”
  • “Onder de Nationale Investeringsbank wordt het instrumentarium voor durfkapitaal fors uitgebreid. Er komen meer middelen vrij voor start-ups, scale-ups en mkb om innovatie te stimuleren.”
  • “De Nationale Investeringsbank breidt het aantal Angel-regelingen uit. Er worden fiscale stimuleringsregelingen voor start-ups uitgewerkt, waardoor expertise en kennis uit de praktijk beter benut wordt bij investeringen in jonge bedrijven. Dit draagt bij aan groei, werkgelegenheid en de innovatiekracht van start-ups”
  • “We maken medewerkersparticipatie in de vorm van aandelenopties mogelijk. Hierdoor zijn werknemers meer gebonden aan een bedrijf en zullen zij minder snel weer vertrekken. Dit zorgt ervoor dat vooral scale- en start-ups een concurrerende vergoeding kunnen bieden, waardoor hun personeel niet vertrekt naar grotere markten zoals de Verenigde Staten. Het invoeren van een medewerkersparticipatieregeling zorgt overigens ook voor een beter start-upecosysteem, omdat werknemers de verkregen opbrengsten weer kunnen herinvesteren in de volgende generatie bedrijven.”
  • “We creëren een Nederlands cofinancieringsfonds om deelname aan Europese innovatiefondsen makkelijker te maken en het aanvraagproces los te trekken van de ministeries. Door de oprichting van een cofinancieringsfonds krijgt Nederland gemakkelijker en meer toegang tot Europese gelden voor innovatieve projecten waardoor we beter kunnen aansluiten op de investeringsstrategie van de EU. Het fonds zal onderdeel uitmaken van de Nationale Investeringsbank.”
  • “We verkennen de opties voor het aanbieden van meer mogelijkheden tot het financieren van startups tegen een risicovrije rente. Zo helpt de overheid start-ups door de kritieke ontwikkelingsfase. We trekken meer durfkapitaal uit de private sector aan, doordat de overheid zelf ook meer investeert in start-ups. Het aandeel van durfkapitaal in Nederland moet en kan verder worden vergroot.”
  • “We stimuleren via de nieuwe Nationale Investeringsbank de onderlinge samenwerking en uitwisseling van kennis tussen de verschillende Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s). Hierdoor wordt de zichtbaarheid en slagkracht van de ROM’s vergroot en krijgen lokale bedrijfsactiviteiten ondersteuning bij hun groei en ontwikkeling.”
  • “We vergroten de ruimte voor vernieuwende ondernemers om te experimenteren, produceren en ideeën uit te wisselen. Groeiende innovatieve bedrijven zijn gebaat bij snelheid, flexibiliteit en hoogwaardige voorzieningen. We helpen deze ondernemers door voorzieningen zoals kantoren, testopstellingen en kleinschalige productie beschikbaar en betaalbaar te maken in de vorm van innovatiehubs. Hierdoor kunnen innovatieve bedrijven sneller groeien zonder dat er grote kapitaalinvesteringen nodig zijn. Op deze manier brengen ze nieuwe kennis en ideeën sneller naar de markt en kunnen ze groeien in Nederland en de EU. We zetten in op de ontwikkeling van innovatiehubs om bestaande systemen te versterken waarbij we rekening houden met regionale spreiding.”
  • “Volt pleit voor één groot, Europees durfkapitaalfonds.”
  • “Volt creëert of versterkt fiscale stimulansen die innovatie bevorderen, zoals de WBSO en medewerkersparticipatie.”
  • CPB: “Het pakket van Volt bevat een forse generieke lastenverlichting voor bedrijven, wat gunstig is voor het investeringsklimaat; onderliggend zijn er grote verschuivingen. […] Enkele gerichte maatregelen hebben gevolgen voor het investeringsklimaat van specifieke sectoren en bedrijven. Het beperken van verliesverrekening in de winstbelasting is nadelig voor sterk groeiende bedrijven. […] Het pakket heeft via klimaat- en milieumaatregelen grote effecten op het investeringsklimaat, die sterk kunnen verschillen tussen bedrijfsactiviteiten. De omvangrijke toename van heffingen en andere maatregelen leiden tot een sterke verschuiving richting duurzamere productie en consumptie en fors minder energie-intensieve industrie en landbouw. Deze maatregelen vergroten in de transitie de economische dynamiek en verminderen de capaciteitsbeperkingen voor nieuwe bedrijfsactiviteiten, maar brengen ook hoge transitiekosten met zich mee. Bedrijven met een grote klimaat- of milieu-impact zullen verdwijnen of vergaande aanpassingen moeten doorvoeren en de opschaling van nieuwe bedrijfsactiviteiten zal tijd kosten. Hogere investeringen in infrastructuur, verbetering van financieringsmogelijkheden voor bedrijven en enkele stimuleringsmaatregelen komen het investeringsklimaat ten goede. Volt verhoogt de structurele uitgaven aan infrastructuur aanzienlijk voor openbaar vervoer en spoorwegen. […] De partij verbetert de financieringsmogelijkheden voor het bedrijfsleven via een kapitaalinjectie in een investeringsinstelling van 10 mld euro. Door de grote omvang van de kapitaalinjectie bestaat er een risico op verdringing van private financiering. Daarnaast introduceert Volt een nieuwe fiscale regeling in de inkomstenbelasting om financiering van innovatieve investeringen te stimuleren. De effectiviteit hiervan hangt sterk af van de uiteindelijke vormgeving. […] Volt verhoogt de uitgaven aan wetenschappelijk onderzoek en stimuleert in beperkte mate R&D door bedrijven. De partij draait de ombuiging op het Fonds Onderzoek en Wetenschap terug, verhoogt de budgetten en maakt de uitgaven structureel. Daarnaast verhoogt de partij de uitgaven aan de sectorplannen wetenschappelijk onderwijs en onderzoek. Volt verruimt het budget van de Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO) en buigt tegelijk om op de innovatiebox.” De partij verruimt de WBSO met € 400 miljoen en bezuinigt € 500 miljoen op de Innovatiebox.
JA21 (Donkerrood)
  • “Nieuwe focus op welvaart, door gericht te investeren in zaken die aantoonbaar onze welvaart op langere termijn versterken zoals veiligheid, energie, infrastructuur en technologie.”
  • “Ondernemen weer lonend maken door de lasten op ondernemers en familiebedrijven te verlagen en een fiscaal aantrekkelijk klimaat te creëren. Het bedrijfsleven mag niet langer als financieringsbron voor nieuwe overheidsambities dienen.”
  • “Nationale koppen op EU-regels afschaffen: we introduceren geen nieuwe wetgeving die verder gaat dan EU-regelgeving.”
  • “Minder regeldruk door een minister voor Overheidsefficiëntie en Autonomie aan te stellen die met een harde reductiedoelstelling een einde maakt aan de toenemende regeldruk en met de stofkam door bestaande wet- en regelgeving gaat. Nieuwe regels introduceren we alleen als we oude overbodige regels schrappen.”
  • “Innovatie stimuleren door bedrijfskosten voor R&D direct aftrekbaar te maken, wat een impuls geeft aan innovatie en investeringen in onderzoek en ontwikkeling.”
  • “Drastische afbouw van subsidies die markten verstoren en innovatie belemmeren. Er komt een einde aan het sturen van de economie vanuit de overheid.”
  • “Regeldruk terugdringen door met de stofkam door huidige wet- en regelgeving te gaan en overbodige regelgeving te schrappen. Voor elke nieuwe regel moet een oude regel verdwijnen”
  • “Ongedaanmaking van de bezuiniging op het wetenschappelijk onderwijs van €500 miljoen”
  • “Geen Europese industriepolitiek zoals voorgesteld onder de “Clean Industrial Deal”.”
  • CPB: “JA21 kiest daarnaast voor het afschaffen van specifieke subsidies en belastingkortingen, dit heeft eveneens grote effecten op het investeringsklimaat. JA21 schaft subsidies en belastingkortingen af voor duurzame energie. Deze specifieke lastenverzwaringen hebben een negatief effect op investeringen in duurzaamheidsmaatregelen. De afschaffing van zowel de expatregeling als de innovatiebox heeft nadelige gevolgen voor innovatieve, internationaal opererende bedrijven. JA21 buigt sterk om op instrumenten die zijn bedoeld om R&D door bedrijven te bevorderen. De partij schaft de WBSO en de innovatiebox af en buigt het resterende budget uit het Nationaal Groeifonds volledig om. Evaluaties wijzen erop dat de WBSO een effectief instrument is om R&D door bedrijven te stimuleren. […] JA21 verhoogt in beperkte mate de uitgaven aan wetenschappelijk onderzoek.” Uit de CPB-cijfers blijkt dat JA21 per saldo juist bezuinigt op innovatie, zo haalt de partij onder meer miljarden weg bij de WBSO (- € 1,7 miljard), Innovatiebox (- € 1 miljard) en expatregeling (- € 1 miljard). Tegenover Nieuwsuur legde JA21 verantwoording af over onvermeld veranderde verkiezingsbeloftes in de CPB-doorrekening.

Gezondheid op maat:

Bij het doornemen van de CPB-doorrekening werd hollandbio onaangenaam verrast door het zorgwekkende voornemen van de VVD, D66, SGP, CU, Volt, JA21 en in een mildere variant het CDA om het basispakket op slot te zetten. Wij dringen er bij hen op aan: zet de zorg niet op slot.

Het CPB legt de bezuinigingsmaatregel als volgt uit: “Door het sluiten van het basispakket van de Zvw en het invoeren van benchmarking in de Wlz remmen verschillende partijen de kwaliteitsverbetering in de zorg. Het sluiten van het basispakket in de Zvw zorgt ervoor dat nieuwe behandelingen niet automatisch worden toegevoegd. Dit beperkt de toekomstige groei van de zorguitgaven. Deze maatregel zorgt voor een forse oploop van de ombuiging na de kabinetsperiode. De VVD, D66, de SGP, de ChristenUnie, Volt en JA21 kiezen hiervoor door het basispakket structureel te bevriezen. Ook het CDA sluit het basispakket, maar voorziet in de mogelijkheid om een deel van de nieuwe behandelmogelijkheden te laten instromen. […] Het bevriezen van het basispakket in de Zvw en het beperken van de kwaliteitsontwikkeling in de verpleeghuiszorg kunnen op termijn leiden tot een (substantiële) toename van sociaaleconomische verschillen in de toegang tot zorg ten opzichte van de ontwikkeling bij ongewijzigd beleid. Een deel van de mensen kan zelf aanvullend kwalitatief betere zorg en ondersteuning inkopen.”

PVV (Donkergroen)
  • “medicijntekorten terugdringen”
  • “wachten op levensreddende medicijn mag niet gebeuren in Nederland”
  • “medicijnproductie in eigen land”
  • “dure medicijnen sneller vergoed”
GL-PvdA (Geel)
  • “Beteugelen farmaceutische industrie. Bedrijven die nieuwe medicijnen ontwikkelen zijn van grote waarde. Maar we strijden tegen farmaceuten die zichzelf verrijken met ons belastinggeld, bijvoorbeeld door medicijnprijzen kunstmatig hoog te houden. We gaan meer medicijnen gezamenlijk inkopen, strengere eisen stellen aan publieke subsidies en prijstransparantie afdwingen. Het wordt makkelijker voor apothekers om geneesmiddelen uit te wisselen en uit andere landen te importeren. Ook bevorderen we onderzoek naar de effectiviteit en dosering van medicijnen, zodat er niet onnodig dure medicijnen worden voorgeschreven.”
  • Transparantieregister voor financiële transacties tussen farmaceutische industrie en zorgverleners
  • Onafhankelijkheid van buitenlandse medicijnen en grondstoffen is een doel
  • Er is aandacht voor gericht onderzoek naar vrouwengezondheid
  • Het programma benoemt de daling van de vaccinatiegraad en de gevolgen daarvan (uitbraken, druk op zorg); Het gratis Rijksvaccinatieprogramma wordt als belangrijk instrument genoemd
  • Er wordt gepleit voor snellere uitwisseling van zorggegevens tussen zorgverleners, met instemming van de patiënt. Voor acute zorg geldt een opt-out regeling.
  • Uit de CPB-doorrekening blijkt dat GL-PvdA een van de weinige partijen is die ervoor kiest om het basispakket niet te bevriezen.
VVD (Donkerrood)
  • “Weerbare zorg”, geneesmiddelen en vaccins in het kader van ijzeren voorraad (tekorten – in het kader van onafhankelijkheid China en India), houden prijsvorming medicijnen “goed in de gaten”, willen wel productie in Nederland uitbreiden
  • “Minder naar sociale zekerheid en zorg”, “keuzes zullen moeten maken in de zorg”, “kleiner basispakket” en steviger toets met kritisch kijken naar “meest effectief”
  • Preventie: “We ontwikkelen een investeringsmodel, waarmee we inzicht krijgen in wat preventie kost en wat het oplevert.”
  • “Veilig naar de kinderopvang”, deelname RVP moet “normaal zijn” (initiatiefwet niet-gevaccineerde kinderen weren uit kinderopvang)
  • “Aantal dierproeven omlaag”, “Dankzij nieuwe onderzoeksmethoden en innovatieve alternatieven zoals de inzet van AI kunnen dierproeven vervangen, verminderd of verfijnd worden. We erkennen dat dierproeven nodig blijven als dat de enige manier is om kennis te vergaren ten behoeve van de volksgezondheid of wetenschappelijke vooruitgang”
  • Gegevensuitwisseling, opt-out, “moet uiteraard wel nodig zijn voor de behandeling”
  • Uitbreiden Embryowet, “aanpakken van onacceptabele gezondheidsverschillen”, verder in de zorgparagraaf meer “eigen verantwoordelijkheid”.
  • CPB: “De maatregelen van de VVD remmen grotendeels de kwaliteitsverbetering die is voorzien bij ongewijzigd beleid in de curatieve zorg en remt deze alleen gedurende de kabinetsperiode ook in de langdurige zorg. Het bevriezen van de inhoud van het basispakket leidt ertoe dat nieuwe behandelmogelijkheden en geneesmiddelen, die de zorg duurder maken, niet vergoed zullen worden uit het basispakket. De kwaliteitsverbetering in de curatieve zorg wordt hiermee grotendeels geremd.”
NSC (Oranje)
  • “We willen het geneesmiddelentekort drastisch terugdringen, met voorrang voor kwetsbare patiënten als kinderen en chronisch zieken. Daarvoor maken we ons minder afhankelijk van de mondiale markt en zetten we in op meer productie en strategische voorraden binnen Europa. We willen het preferentiebeleid grondig herzien.”
  • “We geven apothekers meer professionele autonomie om de tekorten tegen te gaan. Ook stellen we scherpe voorwaarden voor het toelaten en het gebruik van nieuwe, dure geneesmiddelen. We gaan Europees samenwerken om dure medicijnen in te kopen zodat we onze marktmacht verstevigen en lagere prijzen kunnen bedingen.”
  • “Met het oog op de bestaanszekerheid van de bevolking vinden we het van belang dat de overheid voldoende strategische voorraden aanhoudt van eerste levensbehoeften als water, voedsel, medicijnen, olie, gas en contant geld. Dat maakt ons minder afhankelijk van het buitenland. De aanbevelingen in het rapport van de Algemene Rekenkamer uit 2022 hierover zijn leidend.”
  • “De zorg kan niet alles oplossen. Ongemak hoort bij het leven en geluk is niet maakbaar. We stimuleren normalisering, eigen veerkracht en ondersteuning in het sociaal domein en zetten in op demedicaliseren waar dat passend is.”
  • “Bij passende zorg hoort ook de de-medicalisering. Bij medicijngebruik geven we de apotheker meer ruimte voor gesprekken over afbouw of stoppen van medicatie. Om kosten te besparen en vanwege duurzaamheid mag de apotheek weer medicijnen en zorgmaterialen terugnemen om aan andere patiënten te verstrekken.”
  • “Voor innovaties die de zorg aantoonbaar kwalitatief verbeteren en goedkoper maken moet sneller structurele financiering komen.”
  • “Prioriteit aan preventie”, “Preventie moet belangrijker worden”.
  • “We willen investeren in preventie voor alle mensen in Nederland, maar willen extra aandacht voor preventie voor burgers in regio’s en steden waar veel mensen met een lage sociaaleconomische status wonen.”
  • “Veel zorgaanbieders worden nu vooral betaald voor het volume van behandelingen. We willen juist toe naar passende zorg. Sommige behandelingen of diagnostiek zijn weinig zinvol. We willen patiënten geen zorg onthouden, maar vinden wel dat patiënten, naasten en betrokken professionals het gesprek moeten aangaan over wel of niet (door)behandelen.”
  • Uit de CPB-doorrekening blijkt dat NSC een van de weinige partijen is die ervoor kiest om het basispakket niet te bevriezen.
D66 (Geel)
  • “We zorgen dat preventie loont, zodat het voor gemeenten en zorgverzekeraars aantrekkelijk is om in gezondheid te investeren.”
  • “De beschikbaarheid van geneesmiddelen staat steeds vaker onder druk, waardoor mensen soms te lang moeten wachten op hun medicatie. D66 wil dit oplossen door essentiële geneesmiddelen waar mogelijk voortaan weer in Europa te produceren.”
  • “Volgens schattingen van het Zorginstituut is maar liefst 30% tot 40% van de zorg in Nederland niet bewezen effectief. Het gaat bijvoorbeeld om overbodige scans en röntgenfoto’s, of medicijnen die niet goed werken, zoals onnodige antibiotica. Om iedereen de juiste en passende zorg te kunnen bieden, vergoeden we geen zorg meer die onnodig is of waarvan niet bewezen is dat het effectief werkt.”
  • “We investeren in alternatieven voor dierproeven en innovaties die dierenleed overbodig maken.”
  • CPB: “De maatregelen van D66 remmen grotendeels de kwaliteitsverbetering die is voorzien bij ongewijzigd beleid in de curatieve zorg en remt deze alleen gedurende de kabinetsperiode ook in de langdurige zorg. Het bevriezen van de inhoud van het basispakket leidt ertoe dat nieuwe behandelmogelijkheden en geneesmiddelen, die de zorg duurder maken, niet vergoed zullen worden uit het basispakket. De kwaliteitsverbetering in de curatieve zorg wordt hiermee grotendeels geremd.”
BBB (Geel)
  • “Alle bewezen niet werkzame zorg gaat uit de basisverzekering. Hierdoor kunnen de kosten van de basisverzekering voor iedereen omlaag en kunnen mensen die toch homeopathie of andere niet wetenschappelijk bewezen zorg willen, kiezen voor een aanvullende verzekering die hen past. Hierin willen wij strengere selectie vanuit het Zorginstituut Nederland (ZiN), met alle therapieën die niet beter presenteren dan placebo, geschrapt.”
  • “De productie van medicijnen moet zoveel mogelijk worden teruggehaald naar Nederland. Herdistributie van ongeopende verpakkingen medicatie gaat verspilling tegen. Dit bespaart geld, creëert werkgelegenheid en geeft ons controle over de productie van essentiële medicijnen.”
  • “Om onderzoek te doen ter voorkoming van menselijk lijden zijn dierproeven noodzakelijk. Dit vraagt om het voortzetten van de subsidiëring van het Biomedical Primate Research Centre (BPRC) in Rijswijk. Het grootste niet-commerciële onderzoeksinstituut van Europa speelt een belangrijke rol bij onderzoek naar ziektes die de menselijke gezondheid bedreigen.”
  • Uit de CPB-doorrekening blijkt dat BBB een van de weinige partijen is die ervoor kiest om het basispakket niet te bevriezen.
CDA (Donkerrood)
  • “Keuzes voor een betaalbare zorg”: “In het basispakket verzekeren we bewezen effectieve zorg. Het Zorginstituut Nederland moet strenger en transparanter toetsen bij toelating en vaker het bestaande pakket evalueren, mede op basis van data en transparantie over prestaties. Bewezen niet-effectieve zorg moet uit het pakket. Dat geldt ook voor (her)beoordelen van effectiviteit van dure medicijnen. We willen de bevoegdheden van het Zorginstituut daartoe vergroten.”
  • “Medicijntekorten pakken we aan. We bevorderen het stimuleren van Europese productie om minder internationaal afhankelijk te worden.”
  • “In de apotheekzorg zetten we daarnaast in op het terugdringen van overmedicatie (‘ontpillen’)”
  • “Het Nederlandse handelsbeleid moet open strategische autonomie, innovatie en verduurzaming aanjagen in samenwerking met Europa. Diversificatie van toeleveranciers van kritische grondstoffen, medicijnen en andere strategische goederen, is essentieel.”
  • “Wij willen ons zorgstelsel toekomstbestendig houden en waar nodig op onderdelen hervormen. De Staatscommissie Zorg komt daarom op korte termijn met concrete voorstellen om de zorg betaalbaar, kwalitatief en beschikbaar te houden. We vragen de Staatscommissie te kijken naar de balans tussen collectieve en individuele verantwoordelijkheid, welke zorg door welke wet geregeld moet worden, met name Wlz ten opzichte van de Zvw en/of populatiebekostiging binnen delen van de zorg hieraan kan bijdragen.”
  • “We willen een Nationaal Zorgplatform oprichten om datagestuurd werken in de zorg te bevorderen. We willen een digitale infrastructuur met open standaarden en afdwingbare afspraken.”
  • CPB: “Het CDA matigt de kwaliteitsverbetering in de curatieve zorg die voorzien is bij ongewijzigd beleid. Het sluiten van de automatische uitbreiding van het basispakket, met beperkte instroom van nieuwe behandelmogelijkheden, leidt ertoe dat de kwaliteitsverbetering wordt gematigd. […] Verder leidt het sluiten van het basispakket tot een toename van sociaaleconomische verschillen in de toegang tot zorg, doordat een deel van de mensen de niet-vergoede zorg alsnog zelf zal inkopen.” Deze variant wordt door het CPB als volgt uitgelegd: “Het CDA sluit het door de Zvw-basisverzekering verzekerde pakket, zodat dit pakket niet langer automatisch meegroeit met de stand van de wetenschap en praktijk. Het CDA behoudt daarbij de mogelijkheid om een beperkt deel van de nieuwe geneesmiddelen of behandelmethoden na een actief politiek besluit alsnog toe te voegen aan het verzekerde pakket. Dit is een ombuiging op de Zvw van 0,2 mld euro in 2030. Structureel loopt de ombuiging verder op, in 2060 is deze 3,8 mld euro. Deze maatregel leidt ertoe dat een deel van de nieuwe behandelmogelijkheden en geneesmiddelen die de zorg duurder maken, niet vergoed zullen worden uit het basispakket. De kwaliteitsverbetering, die bij ongewijzigd beleid zou optreden door de inzet van nieuwe behandelmogelijkheden en geneesmiddelen, wordt maar gedeeltelijk gerealiseerd. De private zorguitgaven stijgen, doordat een deel van de mensen deze niet-vergoede zorg alsnog zelf inkoopt. De maatregel leidt daardoor ook tot een toename van sociaaleconomische verschillen in de toegang tot de niet-vergoede zorg.”
SP (Donkerrood)
  • “We breken de macht van de farmaceutische industrie. De beschikbaarheid van medicijnen mag niet afhangen van het winstbelang van multinationals en medicijntekorten mogen niet meer voorkomen. Daarom richten we een nationaal onderzoeksfonds op voor de ontwikkeling van geneesmiddelen in publieke handen. Er komt een centraal inkoopsysteem voor medicijnen en hulpmiddelen en we bouwen een strategische voorraad op. Europa en Nederland moeten de medicijnproductie weer in eigen hand nemen, zodat we niet langer afhankelijk zijn van buitenlandse markten en schimmige deals. Patenten die de toegankelijkheid van belangrijke medicijnen in de weg zitten nemen we af.”
  • “Ziekte voorkomen, winst verbieden. Ziekte voorkomen is beter dan genezen. En goedkoper ook. Maar zolang bedrijven mogen verdienen aan het ziek maken van mensen, blijven we dweilen met de kraan open. Nergens wordt dat zo zichtbaar als in de supermarkt: bijna 80 procent van het aanbod is ongezond. De voedingsindustrie speelt met verslavende samenstellingen en agressieve marketing in op onze kwetsbaarheden en maakt daar miljardenwinsten mee. En daarna maakt de geneesmiddelen-industrie ons weer ‘beter’ met bijvoorbeeld hormoonpillen en -spuiten om af te vallen. Daarmee heeft de vrije markt een dubbel verdienmodel op onze gezondheid. En de overheid kijkt toe. Net als bij de tabaksindustrie blijven winsten belangrijker dan volksgezondheid.”
  • “Een Nationaal Onderzoeksfonds Geneesmiddelen oprichten. We richten een Nationaal Onderzoeksfonds Geneesmiddelen op. De medicijnen die daar worden ontwikkeld, blijven in publieke handen. Ook leggen we een strategische voorraad aan voor beschermingsmiddelen en cruciale medicijnen. In Europa werken we samen om de productie zo veel mogelijk in Europa te laten plaatsvinden. Zo zorgen we ervoor dat onze medicijnen weer in de apotheek te krijgen zijn en we minder afhankelijk zijn van de farmaceutische industrie in het buitenland.”
  • “nieuwe geneesmiddelen zijn niet ontstaan uit commerciële winstdoelen”
  • “Maximeer de prijzen voor basisproducten. De producenten van voedsel en andere basisproducten kunnen door een monopoliepositie de hoge prijzen dicteren, terwijl steeds meer mensen moeite hebben om de boodschappen te betalen. We gaan de prijzen van basisproducten, zoals gezond eten, medicijnen, energie en internet, controleren, reguleren en blokkeren. In goede samenwerking met de verkopers als het kan, of met overheidsingrijpen als het moet. Wij laten mensen niet in de steek.”
  • “Onze industrie en medicijn- en voedselproductie zijn onmisbaar. In ruil voor het steunen van cruciale sectoren krijgen wij zeggenschap. Hierdoor hebben we directe invloed op de prijzen en stellen we voorwaarden aan arbeidsomstandigheden en verduurzaming. Zo kunnen we tekorten en woekerwinsten voorkomen en vervuiling tegengaan.”
  • “Preventie komt in het basispakket. Voorkomen is beter dan genezen. Omdat preventie werkt maken we het toegankelijk voor iedereen. We investeren in gezondheid voordat er zorg nodig is. Alle bewezen preventieve zorg, zoals controles bij de tandarts, stoppen-met-rokenprogramma’s en leefstijlbegeleiding, wordt volledig vergoed.”
  • “Voorkomen is beter dan genezen. Daarom moet er niet bezuinigd worden op preventieve zorg die wordt gegeven vanuit de GGD, maar moet er worden geïnvesteerd. De inzet die door hen wordt gedaan op het gebied van voorlichting over vaccinaties, pandemische paraatheid en seksuele gezondheid bespaart ook een hoop kosten op de lange termijn.”
  • “Voorkomen is beter dan genezen, ook voor de begroting. Met ambitieuze inzet op preventie voorkomen we dat gezondheidsproblemen ontstaan. Door goede zorg zonder eigen risico hoeft niemand meer zorg te mijden. Door deze investeringen in de gezondheid van mensen zorgen we dat mensen zich kunnen richten op het moois in het leven en voorkomen we hogere kosten op de langere termijn. Daarnaast zorgt het voor minder uitval op werk, hogere arbeidsproductiviteit en dus een sterkere economie en meer belastinginkomsten.”
  • “Geen dierproeven. Dierproeven worden tot een absoluut minimum beperkt. Waar alternatieven bestaan, worden deze verplicht. We investeren in proefdiervrije innovaties. Bedrijven betalen mee en maken testresultaten openbaar. Proefdieren mogen nooit als ‘overtollig’ worden vernietigd.”
DENK (Donkerrood)
  • Geneesmiddelen en Hulpmiddelen: DENK wil lagere geneesmiddelenprijzen en hulpmiddelenkosten door wetsaanpassingen, centrale inkoop en prijstransparantie. Het geld moet bij de patiënt terechtkomen, niet bij de industrie.
PvdD (Donkerrood)
  • “Nederland zet zich in EU- en ander internationaal verband in voor een versnelling van de internationale erkenning en toepassing van proefdiervrije onderzoeks- en testmethoden en het uitfaseren van dierproeven.”
  • “Onderzoek met dieren wordt zo snel mogelijk verboden. Er komt een plan (met tijdpad) om het apenonderzoekscentrum BPRC zo spoedig mogelijk te sluiten.”
  • “Zolang dierproeven nog plaatsvinden, wordt de vergunningverlening fors aangescherpt. Een vergunning wordt niet meer verleend als van tevoren niet kan worden bewezen dat de resultaten vertaalbaar zijn naar de mens. Het wordt verplicht om vooraf een systematische review te doen, waarin wordt onderzocht of de dierproef noodzakelijk is en of er geen proefdiervrij alternatief beschikbaar is. Uitvoerders worden verplicht om openheid van zaken te geven over de dierproeven die zij doen.”
  • “Wanneer er bij het ontwikkelen van een product dierproeven zijn gedaan, blijft dit twintig jaar te lezen op het etiket.”
  • “Biotechnologie bij dieren – waaronder genetische manipulatie en klonen – wordt verboden.”
  • “Het budget dat de overheid jaarlijks aan dierproeven besteedt wordt stapsgewijs overgeheveld naar onderzoek zonder proefdieren.”
  • “De overheid ontwikkelt per toepassingsgebied van dierproeven (wettelijk voorgeschreven veiligheidsonderzoek, fundamenteel wetenschappelijk onderzoek, toepassingsgericht onderzoek en onderwijs) uitfaseringsbeleid met een heldere tijdlijn. Dierproeven in het hoger onderwijs (bachelor en master) worden per direct verboden; wettelijk voorgeschreven veiligheidsonderzoek wordt per 2030 verboden.”
  • “We versterken de pandemievoorbereiding: er komt een strategische voorraad beschermingsmiddelen, testcapaciteit, vaccins en medicijnen. Transparantie, informatievoorziening en publieke betrokkenheid zijn hierin cruciaal.”
  • “Het hiv-preventiemiddel PrEP wordt opgenomen in het basispakket.”
  • “Er komt uitgebreide overheidscommunicatie over vaccinatie. In plaatsen waar bijvoorbeeld kinkhoest en mazelen weer voorkomen wordt de GGD extra ondersteund om actief voorlichting te geven voor de meest kwetsbare groepen. Er komt geen vaccinatieplicht, ook geen indirecte.”
  • “Het Zorginstituut Nederland toetst alle zorg dat uit het basispakket vergoed wordt. Voor sommige aandoeningen is er meer tijd nodig om kennis en bewijs over de behandelingen te vergaren. Patiënten in zulke situaties hebben vaak geen alternatief dan een behandeling die nog niet volledig getoetst is. Ook deze behandelingen moeten vanuit het basispakket vergoed worden, zodat iedereen toegang tot een behandeling heeft.”
  • “We willen hoge medicijnprijzen voorkomen: exorbitante winsten voor farmaceuten van publiek geld zijn wat ons betreft verleden tijd. Om te hoge medicijnprijzen te voorkomen en leveringszekerheid te behouden, wordt de opbouw van medicijnprijzen openbaar en waar mogelijk worden goedkopere, merkloze medicijnen gebruikt. Een monopolie op een medicijn mag geen belemmering vormen voor de toegankelijkheid ervan.”
FVD (Donkerrood)
  • De invloed van zorgverzekeraars en de farmaceutische industrie moet beperkt worden.
  • FVD wil mRNA-vaccins uit het basispakket halen. De Vrijheidswet moet toekomstige vaccinatieplichten verbieden.
  • Oversterfte: FvD eist onafhankelijk onderzoek naar de blijvende oversterfte, waarbij ook de mogelijkheid van een relatie met mRNA-vaccins in overweging wordt genomen.
SGP (Donkerrood)
  • “De bijbetaling voor geneesmiddelen wordt de komende periode gemaximeerd per jaar.”
  • “Moratorium op kiembaanmodificatie blijft in stand. Onderzoek en behandelingen met volwassen stamcellen worden bevorderd.”
  • “De aanpak van ‘volksziekten’ zoals dementie, kanker en hart- en vaatziekten krijgt prioriteit bij het toekennen van onderzoeksmiddelen. “
  • “Mannen- en vrouwenlichamen verschillen, hiervoor is meer aandacht nodig in wetenschappelijk onderzoek, diagnostiek en medische behandelingen.”
  • “Het aantal proefdieren moet omlaag. Er wordt geïnvesteerd in alternatieven en juridisch ruimte gegeven om die alternatieven toe te passen.”
  • CPB: “De maatregelen van de SGP remmen grotendeels de kwaliteitsverbetering die is voorzien bij ongewijzigd beleid in de curatieve zorg. Het bevriezen van de inhoud van het basispakket leidt ertoe dat nieuwe behandelmogelijkheden en geneesmiddelen die de zorg duurder maken niet vergoed zullen worden uit het basispakket. De kwaliteitsverbetering in de curatieve zorg wordt hiermee grotendeels geremd. […] Verder leidt het bevriezen van het basispakket tot een substantiële toename van sociaaleconomische verschillen in de toegang tot zorg, doordat een deel van de mensen de niet-vergoede zorg alsnog zelf zal inkopen.”
CU (Donkerrood)
  • “Personeelstekorten, stijgende zorgkosten en vergrijzing dwingen om na te denken over wat passende zorg is en wat niet. Professionele zorg kan niet alles oplossen. Bovendien staat van te veel medische behandelingen niet vast of ze effectief zijn en voor wie. Daarnaast vergroot en/of verlengt overbehandeling het lijden van de patiënt. Kosten-effectiviteitsstudies die bepalend zijn voor de keuzes voor het zorgverzekeringspakket nemen daarom ook een betekenisvol leven als uitgangspunt. Het Zorginstituut krijgt meer instrumenten om dit te sturen zodat alleen passende zorg in het zorgverzekeringspakket zit. De arts bepaalt samen met de patiënt of behandelen echt nodig is voor goede zorg. Richtlijnen in de zorg zijn niet alleen gericht op ‘doen’, maar ook op ‘laten’.
  • “commercieel gebruik van data [wordt] uitgesloten”
  • “Bij medische technologische ontwikkelingen hanteren we een ‘ethiek van voorzichtigheid’: bij twijfel niet inhalen. Besluiten over ingrijpende technieken horen thuis in het volle licht van de maatschappelijke dialoog, niet alleen in de beslotenheid van laboratoria of wetenschappelijke congressen.
  • CPB: “De maatregelen van de ChristenUnie remmen grotendeels de kwaliteitsverbetering die is voorzien bij ongewijzigd beleid in de curatieve zorg en matigen deze in de verpleeghuiszorg. Het bevriezen van de inhoud van het basispakket leidt ertoe dat nieuwe behandelmogelijkheden en geneesmiddelen die de zorg duurder maken, niet vergoed zullen worden uit het basispakket. De kwaliteitsverbetering in de curatieve zorg wordt hiermee grotendeels geremd. […] Verder leidt het bevriezen van het basispakket en de invoering van benchmarking tot een (substantiële) toename van sociaaleconomische verschillen in de toegang tot zorg, doordat een deel van de mensen de niet-vergoede zorg alsnog zelf zal inkopen.”
Volt (Geel)
  • “Volt stimuleert academisch geleide klinische studies door financiering, juridische ondersteuning en infrastructuur. Universiteiten en academische ziekenhuizen krijgen structurele ruimte om zelf fase I–II-onderzoek te organiseren, zodat de EU minder afhankelijk is van commerciële trials. Daardoor kunnen patiënten sneller toegang krijgen tot innovatieve behandelingen. We zorgen ervoor dat de ontwikkelde geneesmiddelen en therapieën in publieke handen blijven, bijvoorbeeld via licentieafspraken met Nederlandse instituten of gezamenlijke Europese fondsen. Zo blijft ook de prijs van nieuwe medicijnen eerlijk en zijn deze betaalbaar voor iedereen.”
  • “Volt richt een publiek loket op dat lifesciencesondernemers en academische instellingen ondersteunt bij markttoegang tot de EU, inclusief EMA-dossierbegeleiding en financiering van registratieprocedures. Dit loket richt zich op bedrijven en instituten die publieke belangen centraal stellen: ontwikkelde medicijnen en therapieën blijven zo in handen van Nederlandse of Europese publieke instellingen en worden zo betaalbaar. Het loket ondersteunt ook het opstellen van licentie- en prijsafspraken. Op deze manier leiden publieke investeringen niet tot privaat winstbejag, maar vloeien ze terug naar de samenleving. Zo zorgen we ervoor dat Nederlandse en Europese innovaties niet onnodig uitwijken naar de VS of China vanwege complexe regelgeving of financieringsproblemen. Tegelijkertijd behouden we op deze wijze de publieke zeggenschap over de opbrengsten van die innovaties.”
  • “Volt pleit voor een Europees afgestemde aanpak voor toelating en vergoeding van innovatieve therapieën, zoals cel- en gentherapieën (ATMP’s). Hoewel EMA-goedkeuring centraal geregeld is, blijven beschikbaarheid en vergoeding per land sterk verschillen, vaak gedreven door commerciële keuzes van bedrijven en niet uit medische of economische noodzaak. Deze ongelijkheid belemmert de toegang van patiënten en remt de Europese innovatie. Door de toelatings- en vergoedingsprocedures te harmoniseren of publieke toegang via hospital exemptions en grensoverstijgende samenwerking te versterken, vergroten we de markt, versnellen we de toegang en maken we de EU aantrekkelijker voor life sciences-innovatie.”
  • “Volt investeert in productiecapaciteit en gezamenlijke strategische voorraden van essentiële geneesmiddelen en kritieke medische hulpmiddelen binnen de EU door gezamenlijke plannings- en inkoopmechanismen.”
  • “Er komt een EU-fonds voor investeringen in de ontwikkeling van geneesmiddelen voor zeldzame ziektes.”
  • “Volt zet vol in op voorlichting om de teruglopende vaccinatiegraad onder kinderen tegen te gaan.”
  • “De strijd tegen antibioticaresistentie moet prominenter op de EU-agenda gezet worden met onderzoeksfinanciering en betere surveillance.”
  • “Volt werkt aan pandemische paraatheid en samenwerking voor monitoring van gegevens uit humane en veterinaire signalering.”
  • “Volt investeert in structureel onderzoek naar kostenefficiënte preventie, zodat preventie echt bij kan dragen aan het verminderen van de kosten in de zorg. Volt zorgt er daarbij voor dat de gezondheidswinst van preventie, net als bij zorg, gewaardeerd wordt met een geldbedrag. Dit benadrukt het belang van preventie.”
  • “Volt wil structureel onderzoek naar etnische, culturele en genderverschillen in de zorg om te komen tot eerlijke diagnostiek. Volt wil de genderkloof in de gezondheidszorg opheffen en investeren in snellere diagnose en onderzoek naar vrouwelijke aandoeningen, zoals endometriose.”
  • “Nederland streeft ernaar voorloper te zijn op het gebied van proefdiervrije innovatie en zet zich in Europees verband in voor de internationale erkenning en toepassing van proefdiervrije onderzoeks- en testmethoden.”
  • CPB: “De maatregelen van Volt remmen grotendeels de kwaliteitsverbetering, die is voorzien bij ongewijzigd beleid in de curatieve zorg en in de verpleeghuiszorg. Het bevriezen van de inhoud van het basispakket leidt ertoe dat nieuwe behandelmogelijkheden en geneesmiddelen, die de zorg duurder maken, niet vergoed zullen worden uit het basispakket. De kwaliteitsverbetering in de curatieve zorg wordt hiermee grotendeels geremd. […] Tot slot leidt het bevriezen van het basispakket en de invoering van benchmarking tot een substantiële toename van sociaaleconomische verschillen in de toegang tot zorg, doordat een deel van de mensen de niet-vergoede zorg alsnog zelf zal inkopen.”
JA21 (Donkerrood)
  • “Minder snelle groei van de uitgaven aan de zorg”
  • “Betaalbaarheid van geneesmiddelen bewaken.”
  • “Het aandeel dure geneesmiddelen maakt momenteel daarbovenop zo’n 10% uit van het medisch specialistische zorgbudget. Een sterke groei gaat ten koste van andere zorg. Daarom moet de zogenoemde sluis voor dure geneesmiddelen in stand worden gehouden.”
  • “Ten slotte wenst JA21 op het gebied van gentechnologie en genomica actieve monitoring en passende regelgeving. Zonder internationale afspraken kunnen er ethisch problematische praktijken ontstaan, zoals genetisch toerisme of eugenetica. JA21 wil daarom dat er duidelijke ethische kaders worden gesteld waarmee stigmatisering van mensen met een beperking en onvoorziene gevolgen van genetische manipulatie voor toekomstige generaties worden voorkomen.”
  • “JA21 wil extra aandacht besteden aan een gezonde levensstijl en preventie. Uit onderzoek blijkt dat tot wel 20% van de huidige zorgvraag kan worden voorkomen door primaire preventie. Ook secundaire preventie is bewezen effectief. Vroegtijdige detectie van ernstige aandoeningen als hart- en vaatziekten of darmkanker heeft onmiskenbaar grote voordelen. Het is dan ook belangrijk preventie-onderzoeken aan Nederlanders aan te bieden als zij hiervan gebruik wensen te maken.”
  • “Meer preventie-onderzoek uitvoeren.”
  • CPB: “De maatregelen van JA21 remmen grotendeels de kwaliteitsverbetering die is voorzien bij ongewijzigd beleid in de curatieve zorg en in de langdurige zorg. Het bevriezen van de inhoud van het basispakket leidt ertoe dat nieuwe behandelmogelijkheden en geneesmiddelen die de zorg duurder maken, niet vergoed zullen worden uit het collectief gefinancierde basispakket. De kwaliteitsverbetering in de curatieve zorg wordt hiermee grotendeels geremd. […] Tot slot leidt het bevriezen van het basispakket en de invoering van benchmarking tot een substantiële toename van sociaaleconomische verschillen in de toegang tot zorg, doordat een deel van de mensen de niet-vergoede zorg alsnog zelf zal inkopen.”

Wereld mét toekomst:

PVV (Donkerrood)
  • “snijden klimaatuitgaven”
  • “schrappen Klimaatfonds”
  • “geen CO2 flauwekul”
GL-PvdA (Oranje)
  • Biologisch afbreekbare alternatieven voor plastic worden gestimuleerd
  • Er komt een bijmengverplichting van circulaire plastics
  • ‘De overheid helpt “circulaire koplopers” en beprijst “achterblijvers”. We verplichten fabrikanten en importeurs om een oplopend percentage gerecyclede grondstoffen te gebruiken in nieuwe producten. ‘
  • “End-of-waste” status voor afval
  • Fossiele subsidies worden afgebouwd om de verduurzaming van de industrie te stimuleren
VVD (Donkergroen)
  • “Ruim baan voor innovatieve voedselproductie” als precisiefermentatie, kweekvlees, NGT’s/CRISPR, Novel Foods met speciale procedure voor start-ups en adequate financiering (+ groene gewasberscherming)
  • Inzet op circulaire economie en hergebruik, “circulaire technologie en innovatie stimuleren en samen met ondernemers nemen we praktische knelpunten”. “De overheid vervult een actieve rol”
  • “Groeikansen in ons voedsel van de toekomst”, technologisch geavanceerde voedselproductie met dank aan Wageningen + innovatiekracht agrarische sector kan belangrijk exportproduct zijn; koppelt het aan geopolitieke onrust en inflatie
  • Voorstander van overheid als “Launching customer”
  • “Gelijk speelveld voor de industrie” met de rest van Europa, schrappen van nationale koppen op Europees beleid. (“Vrijhandel met spierballen”)
  • Uitgesproken voor klimaatbeleid, nadrukkelijke focus op groei.
NSC (Donkerrood)
  • Meer biologische en streekproducten.
  • “Nieuw Sociaal Contract zet in op een circulaire economie. Hiervoor zijn duidelijke keuzes in de politiek noodzakelijk. We maken de transformatie van een fossiele chemische industrie naar een op duurzame koolstof gebaseerde chemische industrie mogelijk. We zetten in op Europese initiatieven die biobased en circulaire producten (plastics) stimuleren. Afval wordt zoveel mogelijk gebruikt als grondstof. We hebben hierbij bijzondere aandacht voor de einde-afvalstatus.”
  • “We stimuleren de toepassing van biobased grondstoffen zoals hout en vezels, voor hoogwaardige toepassingen in onder meer de bouw en de chemie.”
  • “We willen dat stoffen bewezen veilig zijn, voordat ze worden toegepast in het milieu.”
D66 (Donkergroen)
  • “D66 stelt duidelijke grenzen aan vervuilende industrie. Duurzaamheid is de norm en vervuiling krijgt een voorspelbare prijs: de ‘echte’ prijs.”
  • “D66 wil fossiele subsidies sneller afbouwen en geeft ruimte aan duurzame innovatie. Dit bespaart miljarden euro’s en zorgt voor een gelijk speelveld voor duurzame bedrijven.”
  • “We stellen per sector een duidelijke einddatum voor fossiele technieken en we maken duidelijke plannen voor de overstap naar duurzame alternatieven. Zo  weten bedrijven waar ze aan toe zijn en kunnen investeerders duurzame keuzes maken. De overheid zorgt voor de juiste voorwaarden: van vergunningen en netaansluiting tot passende regels.”
  • “We willen dat nieuwe ontwikkelingen de natuur niet verder onder druk zetten.  Grootschalige productie van bio-brandstoffen of bio-grondstoffen mag niet  leiden tot verlies van bossen of verlies van leefgebieden.”
  • “Nu gaat nog het meeste geld en aandacht uit naar dierlijke eiwitten. Maar plantaardige en innovatieve eiwitbronnen zoals kweekvlees en fermentatie zijn schoner, schaalbaar en toekomstgericht. Nederland heeft alles in huis om hierin voorop te lopen: kennis, startups en een groeiende markt.”
  • “De overheid moet deze voedselinnovaties helpen versnellen. Denk aan snellere toelating, gerichte investeringen en Europese samenwerking. Zo wordt onze voedselsector gezond voor mens en planeet, én goed voor de economie.”
BBB (Groen)
  • “Innovatie krijgt de ruimte die het verdient, procedures worden aangepast en innovatiemiddelen zo ingericht dat nieuwe vindingen snel juridisch houdbaar toegepast kunnen worden en doelen worden gehaald.”
  • “Er komt een versnelde toelating van nieuwe biologische gewasbeschermingsmiddelen en zogenoemde groene middelen.”
  • “Om de milieu-impact te verlagen krijgen innovaties zoals precisietechniek, zaadcoating en inzet van gen-techniek (CRISPR/Cas9) meer ruimte.”
  • “In plaats van het verlagen van stikstofuitstoot door krimp, wordt ingezet op innovatie en nieuwe technieken.”
CDA (Geel)
  • “Een duurzame economie bereiken we alleen met een Europese aanpak en een gelijk speelveld in Europa.”
  • “We kiezen voor Europees ambitieus klimaatbeleid en groene industriepolitiek en passen onze klimaatwet daarop aan. De industrie en energiesector worden bekeken en beoordeeld vanuit een Europese aanpak.”
  • “We ontwikkelen een lange termijnstrategie om groene industrie naar Nederland te halen en te behouden.”
  • “We vertalen de Clean Industrial Deal naar Nederland voor het ontwikkelen van schone technologieën, circulaire productie en de vermindering van CO₂-uitstoot.”
  • “Bij nieuwe of veranderende regelgeving doen we standaard een buurlandentoets voor een gelijk speelveld.”
SP (Donkerrood)
  • “Eerlijke wetenschap, onafhankelijk van bedrijven. De belangen van multinationals worden losgekoppeld van de Wageningen Universiteit. Veredeling van zaden op basis van cultuurhistorische waarden krijgt meer steun. Internationale samenwerking focust op versterking van lokale landbouwsystemen in het Mondiale Zuiden.”
  • Maximumprijzen voor basisproducten als voedsel.
DENK (Donkerrood)
  • Genetisch Gemodificeerd Voedsel: DENK maakt zich zorgen over genetisch gemodificeerd voedsel en wil hier meer onderzoek naar doen en het aan banden leggen bij schadelijke effecten. Meer transparantie over voedselingrediënten en onderzoek naar additieven als aspartaam en genetisch gemodificeerd voedsel.
PvdD (Oranje)
  • “We leggen wettelijk vast dat 5% van het BBP naar het bestrijden van de klimaat- en natuurcrisis gaat. Er zijn forse maatregelen nodig voor een samenhangende aanpak van de klimaatverandering en natuurverlies.”
  • “De fossiele subsidies, in totaal 40 miljard publiek geld per jaar, worden per direct beëindigd. Landbouwsubsidies zijn ook fossiele subsidies. Nederland pleit in de EU voor het afschaffen van landbouwsubsidies.”
  • “Vervuilende sectoren als petrochemie, olieraffinage, luchtvaart, de vee-industrie worden afgebouwd. Sociale en circulaire sectoren worden gestimuleerd”
  • “Biobrandstoffen zijn geen duurzame oplossing voor de transport- en mobiliteitssector. Landbouwgewassen in de tank dragen bij aan natuurverlies en bedreigen de voedselvoorziening. Er komt een einde aan de bijmengverplichting.”
  • “Er komt een verplicht aandeel hergebruikt materiaal (recyclaat) in producten om een afzetmarkt te garanderen voor circulaire spelers, te beginnen bij textiel”
  • “In de prijs die de consument in de winkel betaalt zijn álle milieu-, klimaat-, dierenwelzijns-, sociale en gezondheidskosten doorberekend. Door een prijs te zetten op negatieve maatschappelijke effecten, worden gezonde, diervriendelijke en duurzame producten de goedkopere optie.”
  • “Onder de voorwaarde dat ze niet gepaard gaan met dierenleed, kunnen ook kweekvlees en microbiële  fermentatie worden gestimuleerd.”
  • “Biologische (traditionele) gewasveredeling wordt gestimuleerd, voor de ontwikkeling van gezonde en weerbare rassen.”
  • “Nederland wordt gentechvrij. De teelt en import van genetisch gemanipuleerde gewassen wordt verboden. Zolang een Europees import- en teeltverbod nog niet is gerealiseerd willen we dat lidstaten en regio’s zelf de mogelijkheid krijgen om de teelt van genetisch gemanipuleerde gewassen te verbieden, óók van de nieuwere generatie gentechgewassen (NGTs).”
  • “Patenten op vormen van leven en veredelingstechnieken worden verboden. We verzetten ons tegen pogingen van bedrijven als Bayer-Monsanto en BASF om genen van planten en dieren te patenteren en zo de voedselmarkt te beheersen. Nederland zet zich internationaal in voor een sterk kwekersrecht voor boeren en gewasveredelaars.”
  • “Er komt verplichte etikettering voor vlees, zuivel, vis en eieren afkomstig van dieren die zijn gevoed met genetisch gemanipuleerde gewassen. Wanneer gentech ingrediënten zijn verwerkt in een product, wordt dit duidelijk vermeld op de voorkant van het product of de verpakking.”
  • “Het telen van genetisch gemanipuleerde gewassen, met inbegrip van nieuwe gengewassen, blijft verboden. De etiketteringsverplichting voor gentechvoedsel blijft in stand, zodat burgers bewust kunnen kiezen voor gentechvrij.”
FVD (Donkerrood)
  • Eiwittransitie en Novel Foods: FVD verzet zich tegen de opgedrongen ‘eiwittransitie’ en wil ‘ruim baan voor de vrolijke vleeseter’. Ze eisen dat insecten in voedsel altijd duidelijk vermeld worden en dat vegetarische producten niet met misleidende dierennamen worden gepresenteerd.
SGP (Oranje)
  • “De overheid faciliteert veredeling van weerbare rassen en geeft ruimte voor nieuwe veredelingstechnieken.”
  • “De SGP wil de aanpak van de huidige wegwerpmaatschappij prioriteit geven. De vraag naar producten en schaarse grondstoffen moet omlaag. De SGP wil Europese producteisen aanscherpen, zodat producten en apparaten langer meegaan en eenvoudig gerepareerd of gedemonteerd kunnen worden.”
CU (Geel)
  • “Hardnekkige uitbraken van ziekten en plagen vanwege afnemende resistentie door klimaatverandering vragen om realistisch beleid. Dat betekent enerzijds een sterke reductie van gewasbeschermingsmiddelen door bijvoorbeeld precisietechnieken. Anderzijds verdienen kleinschalige teelten en de oer-Hollandse vollegrondsgroenteteelt bescherming.”
  • “Wie kiest voor herbruikbare (circulaire) of biobased materialen, zoals duurzaam hout of hennep, wordt daarvoor beloond.”
  • “Circulaire bedrijven hebben het zwaar terwijl de circulaire economie de toekomst is. Circulaire producten zijn duurder dan wegwerpproducten en de vraag blijft achter. […] Bij dit alles is van belang dat een eerlijk speelveld ontstaat en dat geen onnodig zware administratieve verplichtingen worden opgetuigd.”
Volt (Donkergroen)
  • “De risicoclassificatie van sleuteltechnologieën, zoals cleantech, groene chemie of kritieke digitale infrastructuur, moet realistischer worden ingericht.”
  • “Volt geeft meer aandacht aan het ontwikkelen van nieuwe en duurzame opties voor onze voeding, zoals kweekvlees. Volt zet volop in op eiwitdiversificatie en stimuleert de productie en consumptie van plantaardige eiwitten. Via een Europees publiek-privaat innovatiefonds wordt ruimte gemaakt voor onderzoek naar alternatieve eiwitten, kweekvlees en voedseltechnologie.”
  • “Volt steunt de oproep om een Europees gecoördineerde vraag naar circulaire producten te organiseren (Call for Demand Creation EU), om afzetzekerheid te bieden. De overheid moet bij inkoop en aanbestedingen de meest duurzame optie kiezen (R-ladder).”
  • “Volt wil per direct stoppen met fossiele subsidies in Nederland én in de EU.”
  • “We creëren gelijke kansen voor circulaire koplopers met een subsidie van Stimulering Circulaire Economie (SCE) voor de onrendabele top van duurzame productieprocessen, naar voorbeeld van de SDE(++). Deze subsidie overbrugt het prijsverschil tussen circulaire en vervuilende alternatieven, zoals gerecycled plastic versus virgin plastic, in een economie die nu nog gericht is op lineaire productie. Zo voorkomen we dat innovatieve bedrijven verdwijnen voordat ze kunnen opschalen en maken we een gelijker speelveld om de economie van de toekomst te bouwen en beschermen.”
  • “De huidige afvalwetgeving is te complex en maakt het verwerken van afval tot producten onnodig moeilijk. We pleiten voor versimpeling van deze wetgeving zodat afval een grondstof wordt, bijvoorbeeld door Europees geldende grondstofverklaringen”
  • “We staken alle overheidssteun aan de oude industrie en besteden onze tijd, aandacht en ons geld nog uitsluitend aan sectoren met groeiperspectief. Dat betekent dat sommige grote bedrijven uit de oude industrie beter kunnen verhuizen naar andere delen van de EU waar ze van waarde zijn. Daar is bijvoorbeeld meer groene energie of meer technisch personeel. Die verdeling van industrie zal geregeld worden door een Europese minister van Industrie, die zo efficiënt en groen mogelijk in onze gezamenlijke industriebehoeften zal voorzien. Zo spelen we ruimte vrij in ons eigen land. Geen wachtrijen meer voor aansluiting op het stroomnet, geen prangende personeelstekorten en minder problemen met stikstof. Dat zorgt voor ademruimte in Nederland en groei in heel de EU.”
JA21 (Geel)
  • “Duurzaamheid en circulaire economie alleen ondersteunen als het rendeert.”
  • “De combinatie van kennis, innovatie en schaal levert Nederland een toonaangevende positie op in de wereldwijde voedselproductie. De recentelijke geopolitieke spanningen maken duidelijk dat het belang van voedselzekerheid geen luxe is, maar noodzaak.”
  • “Een voorspelbaar en lange termijn gericht landbouwbeleid dat voedselzekerheid waarborgt en ruimte biedt voor technologische innovatie.”
  • “Extra middelen voor de beoordelingscapaciteit bij het Ctgb, zodat nieuwe gewasbeschermingsmiddelen sneller kunnen worden toegelaten.”
/door

BEZOEKADRES
Laan van Nieuw Oost-Indië 131-133
2593 BM Den Haag

POSTADRES
Laan van Nieuw Oost-Indië 133 M
2593 BM Den Haag

+31 (0) 70 833 1333
info@hollandbio.nl

Hollandbio is het kloppend hart van de Nederlandse biotech sector. Met innovaties van wereldniveau geven we gezondheid, duurzaamheid en economie een boost.

Heb je nieuwssuggesties of persberichten?
Laat het ons weten via nieuws@hollandbio.nl

Logo Bite - Dé nieuwsbrief van de Nederlandse biotech industrie!

Dé nieuwsbrief van de Nederlandse biotech industrie!

Take a BITE!

© Copyright – hollandbio | Privacy Statement | Cookie instellingen | Beleid online betalen | Website gerealiseerd door Websols

Wie weet veel over Europese toelatingsroutes voor diervoeding?Zet de zorg niet op slot