Critical Medicines Act: extra horde of Europese oplossing?
Toenemende tekorten aan medicijnen plaatsen patiënten overal in Europa in benarde posities. Lidstaten blijken steeds minder in staat patiënten gelijke toegang te geven tot geneesmiddelen. Met haar voorstel voor een Critical Medicines Act (CMA) wil de Europese Commissie ambitie, lef en leiderschap tonen om de productie, levering en beschikbaarheid van medicijnen binnen Europa te verbeteren, zowel voor generieken als ‘geneesmiddelen die het algemeen belang dienen’. Dat valt te prijzen. Toch vraagt hollandbio zich af in hoeverre Europa met dit voorstel wel in staat zal zijn om de problemen aan te pakken. Mogelijk helpt het de tekorten juist van de regen in de drup.
Gebrekkige toegang tot geneesmiddelen houdt steeds meer mensen van de straat
Geneesmiddelentekorten zijn als een veelkoppig monster, dat helaas niet met één oplossing te bestrijden is, schreef voormalig minister Agema eerder. Niet alleen Nederlandse patiënten hebben hier last van, ook elders ter wereld zijn patiënten de dupe. Wachtend op hun geneesmiddel, ontstaan soms levensbedreigende situaties met alle extra zorg(kosten) van dien. Terwijl het werkelijk in ieders belang is om deze patiënten te behandelen. Hollandbio ziet het als een veeg teken: de internationale ontwikkel- en leveringsketens van geneesmiddelen staan enorm onder druk. En net als op het vlak van defensie staat Europa bepaald niet meer bovenaan de internationale bevoorradingslijst. De gevolgen hiervan houden ook steeds meer mensen van de straat: van bedrijfsleven, dat elk dreigend tekort moet melden, via artsen en apothekers, die hemel en aarde bewegen om patiënten van een volwaardig alternatief te voorzien, tot beleidsmakers, die meedenken over (sc)haalbare interventies.
Europa op de barricaden, voor sector én patiënt?
De productie, levering en beschikbaarheid van medicijnen verbeteren, dat wil ook de Europese Commissie. Zij stelde eerder een Critical Medicines Alliance in om de problematiek rond tekorten te analyseren en stoomde onder grote druk in no time een voorstel voor een Critical Medicines Act (CMA) klaar. Alleen hoe mooi en ambitieus de plannen van de Europese Commissie ook zijn: de investeringen in de Europese concurrentiekracht en strategische autonomie, in de heropbouw van productieketens en veerkracht in de toeleveringsketens, zijn zowel een kwestie van diepe zakken als van een lange adem. En wat hollandbio betreft biedt de CMA langs de gehele ontwikkelketen nog weinig concrete handvatten.
Ook nu al staan patiënten te springen om pillen. Op de korte(re) termijn wil de Europese Commissie daarom via de CMA ook werken aan een gezamenlijke inkoop van geneesmiddelen – generiek én innovatief. Zodra er sprake is van ‘marktfalen’ in drie of meer lidstaten, kunnen deze lidstaten in dit wetsvoorstel een beroep doen op maatregelen om tot gezamenlijke inkoop over te gaan. Dat maakt het cruciaal om haarscherp te maken wat ‘marktfalen’ in deze context inhoudt. Evenzo is opheldering nodig over wat gezamenlijke inkoop precies omvat: gaat het hier enkel om gezamenlijke prijsonderhandelingen, om inkoopafspraken of een combinatie van beide? En niet in de laatste plaats: hoe bindend zijn afspraken hierover vervolgens voor lidstaten zelf?
Bedrijfsleven: verrassend voorspelbaar
Veelkoppig monster of niet, hoe bedrijven opereren is in de kern veel voorspelbaarder dan hoe beleid en politiek werken: als het haalbaar en rendabel is om producten te verkopen, dan is dat precies wat bedrijven zullen doen. De oplopende tekorten en teruglopende beschikbaarheid zijn dan ook een teken aan de wand dat aan deze voorwaarden niet of onvoldoende voldaan wordt. Dat brengt ons tot de kernvraag: gaat deze wetgeving dat veranderen? Wie probeert de CMA in het gareel te krijgen om tekorten terug te dringen: bedrijven, Europa, de lidstaten zelf of allemaal? In onze optiek legt de CMA, net als de herziening van de farmaceutische wetgeving, de sleutel voor succes goeddeels bij fabrikanten, terwijl deze richting Europa en vooral de lidstaten vrijblijvend is. Van een kale kip kun je echter niet plukken. Als het bedrijven nu al niet lukt om te leveren, dan gaan verdergaande verplichtingen niet helpen. Alsof je een driemaal gezakte student een nóg moeilijker examen voorlegt om hem te helpen slagen.
Wanneer we bedrijven via Europese wetgeving – zoals de CMA en de herziening van de farmaceutische wetgeving – meer en meer verplichtingen opleggen, moeten zij daar extra middelen voor vrijmaken. Die middelen moeten ergens vandaan komen, maar het genereren van extra inkomsten staat op gespannen voet met de wens tot prijsverlaging, die op nationaal niveau tot een doel op zich verheven is, en ook uit de recente Europese wetsvoorstellen spreekt.
Wake-up-call
De wereld is compleet veranderd ten opzichte van een jaar geleden. Met eenzijdig afdwingen, pappen en nathouden kunnen we wellicht doen alsof we hard werken aan het terugdringen van tekorten, maar het valt te bezien of we daarmee de Europese strategische autonomie dienen om patiënten te behandelen. Bovendien kan de CMA niet los worden bezien van de golf aan zowel product-specifieke als horizontale wetgeving die de Europese Commissie de afgelopen tijd heeft ingevoerd, of nog wil introduceren, bijvoorbeeld op data, cyber- en milieuvlak. Het is niet duidelijk of iemand het overzicht nog heeft. Het minste dat Europa daarom kan doen, is in samenwerking met de sector een fatsoenlijke integrale impactanalyse van alle voorgenomen veranderingen uitvoert.
Hollandbio vraagt zich af wanneer het besef indaalt dat Europa, net als op het thema defensie, ook zelf een handschoen zal moeten oppakken om haar patiënten te verdedigen. In plaats van pleisters te blijven plakken op een systeem dat is ontworpen voor een andere tijd, is er meer dan ooit behoefte aan een kraakhelder beeld van een gezamenlijke Europese toekomst, en bovendien een flinke dosis lef en daadkracht om de status quo vervolgens ook te doorbreken. Alleen samen kunnen we deze strijd beslechten, wat betekent dat iedereen – niet alleen het bedrijfsleven – water bij de wijn zal moeten doen.